Тіршілік ортасы және ...

Тақырып: Тіршілік ортасына физикалық факторлар

Мақсаты: Адам тіршілік ортасындағы қауіп-қатерлер түрлері мен әсер деңгейлері жайында білім қалыптастыру.

Тапсырмалар:

1.         Механикалық  тербелістер пайда болу себептері, әсер деңгейлерін сипаттау.

2.      Электромагнитті өріс пайда болу себептері, әсер деңгейлері баяндау.

3.      Лазерлі сәулелену пайда болу себептері, әсер деңгейлері.

4.      Электрлік ток пайда болу себептері, әсер деңгейлері.

5.      Ионизацияланған сәулелену

6.      Физикалық факторлардың гигиеналық нормативтері.

 Механикалық  тербелістер:

-діріл – серпінді заттарда пайда болатын кішігірім механикалық тербелістер.

-шу – газды, қатты, сұйық ортада жайылатын механикалық құбылыстарды айтады. 

 Электромагнитті өріс

Электромагнитті өріс пен сәулеленудің  табиғи  көздері атмосфералық электр тогы, күн мен галактикалардың радиосәулеленуі, Жердің  магниттік және элекирлік өрісі болып табылады. Табиға электрлік  өрістерімен қатар  адам техносфера мен тұрмыс  жағдайларында  жасанды  электрлік өрістердің әсеріне ұшырайды. 

 Лазерлі сәулелену –  үлкен интенсивтілігі бар электромагнитті сәулелену. Лазер – оптикалық диапазонның  электромагниттік сәулеленудің бағытталған  шоғын генерациялайтын құрылғысы. Лазерлер байланыс, навигация, медицина,  бақылау-өлшегіш  техникада және  т.б. қолданылады. 

Электрлік ток

Адам ағзасы  арқылы электрлік ток өткен кезде  термикалық, электролиттік, сонымен қатар биологиялық әсер етеді.

Ионизацияланған сәулелену

Радиация – сәулеленудің бүкіл түрлері (жарық, радиотолқындар, күн энергия және бізді қоршайты сәулеленулердің басқа түрлердің жиыны). Иондалған сәулелену – ионизацияна тудыратын, оның атом ядросымен  байланыстағы энергиясынан көп  энергияны электронға береді, нәтижесінде кейбір химиялық элементтерінің (урана, тория, радия және т.б.).  атом ядроның өздік өзгеруі (ыдырау) болады. Осындай элементтер радиобелсенді деп аталады. Радиобелсенді ыдырау тоқтатылмайды және иондалған сәулеленудің  бөлінуімен жүреді:  α, β, γ бөлшектері және нейтронды сәулелену. Иондалған сәулелену жасанды жолымен – рентгенді және позитронды алыну мүмкін.

Бақылау сұрақтары:

1.      Діріл дегеніміз не?

2.      Шу дегеніміз не?

3.      Лазерлі сәулелену дегеніміз не?

4.      Радиация дегеніміз не?

Пайдаланылған әдебиеттер

Негізгі әдебиеттер:

1.        Акимова, Т.А. Экология. Человек-экология-биота-среда: учебник для вузов / Т.А. Акимова, В.В. Хаскин.- 3-е изд., перераб. и доп.- М.: ЮНИТИ, 2008.- 495 с.- (Золотой фонд российских учебников).

2.        Булекбаева, К.Б. Экология және қоршаған ортаны қорғау: оқулық / К.Б. Булекбаева.- Алматы: Эверо, 2011.- 152 б.

3.        Сатова К.М.,Ширимбекова М.Ж.,Бекназарова А.С.

Қосымша әдебиеттер:

1.Губайдуллина Т.Н. Методологические проблемы развития Эколого-экономических отношений в современных условиях.- Казань, 1999 г.

2.Зарубин Г.П. Окружающая среда и здоровье. – М, 1997 г.

3.Лосев А.В. Социальная экология /под ред. Жукова / - М., 1998 г.Шилов И.А. Экология. – М., 2000 г