"Жанғыш және жарылғ ...

Жоспары:

1. Жарылғыш заттардың жалпы сипаттамасы және энергия бөлу механизмі

Жарылғыш заттар дегеніміз не?

2. Жарылғыш заттарды жіктеу түрлері

3. Жарылғыш түрлену сипатына қарай жіктелуі

4. Жарылғыш заттардың қолданылуы және қасиеттері

        Жарылғыш заттар (EX) – химиялық қосылыстар немесе қоспалар айтарлықтай меншікті энергияның бөлінуімен, газ тәрізді өнімдердің түзілуімен және соққы толқыны түрінде өздігінен таралуымен жүретін жылдам түрленуге қабілетті заттар.

Жарылғыш заттарды газ тәріздес өнімдерге айналдыру оттегінің қатысуынсыз жүреді, сондықтан жарылғыш заттағы көлемдік энергия концентрациясы өте жоғары. Химиялық трансформацияның өте жоғары жылдамдығымен бірге бұл жарылғыш затты жоғары концентрацияланған энергия көзіне айналдырады.

Жарылғыш заттар агрегаттық күйіне, химиялық құрамына және жарылғыш түрге айналу түріне қарай жіктеледі. Құрамына қарай жарылғыш заттар екі топқа бөлінеді:

1. Жеке қосылыстар – органикалық қосылыстар,

құрамында бір немесе бірнеше NO2 тобы бар. Сыртқы әсер ету кезінде олардың химиялық байланыстары үзіледі, нәтижесінде жанғыш элементтер тотықтырғыштармен біріктіріледі.

Жеке жарылғыш заттарға нитроқосылыстар (тринитротолуол, тринитрофенол, тринитробензол және т.б.), нитроаминдер (RDX, HMX және т. және азотты тұздар қышқылдары

2. Қоспалар – химиялық байланысы жоқ екі немесе одан да көп заттардың құрамы. Әдетте, кейбір компоненттер оттегіге бай, ал басқаларында оттегі аз немесе мүлдем жоқ (көмірсулар, металдар). Жарылғыш түрлендіру кезінде отын элементтері тотықтырғыштың құрамындағы оттегі есебінен тотығады.

Жарылғыш қоспаларға оқпа, нитроқосылыстардың қоспалары мен қорытпалары, аммоний селитрасы мен қоспалары, сұйық оттегімен сіңдірілген қатты кеуекті жанғыш заттар және т.б.

Агрегация күйі бойынша жарылғыш заттар бөлінеді:

- газ тәрізді жарылғыш қоспалар - жанғыш газдар, аэрозоль түріндегі сұйықтықтар және атмосфералық ауа құрамындағы шаң түріндегі қатты заттар. Мұндай жарылғыш заттарда жарылыстың каскадты бастамасы жиі орын алады: бірінші кезеңде жанармай шашылады, содан кейін ол тікелей жарылысты тудыратын бастамашылық әсерге ұшырайды.

- сұйық жарылғыш заттар – қалыпты жағдайда сұйық күйде болатын заттар. Трансформация реакциясы кавитация құбылыстарымен басталған жергілікті микрожарылыстар процесі түрінде жүреді;

- қатты - детонатордан инициациялық әсердің нәтижесінде бастапқыда заттың шағын көлемінде температура мен қысымы жоғары жергілікті аймақ түзіледі, онда зат плазма түріндегі жеке молекулалар мен атомдарға ыдырайды.

Заттардың жанудан детонацияға өту тенденциясы оларды жарылғыш түрлену түріне қарай жіктеу үшін негіз болып табылады:

1. Қозғаушы жарылғыш заттар – өте сезімтал

сыртқы әсерлер (соққы, қыздыру), жану бірден детонацияға айналады (~ 10-6 с). Олар жарылғыш заттар ретінде пайдаланылады, сондықтан оларды бастапқы жарылғыш заттар деп те атайды. Типтік өкілдері сынап фульминаты, қорғасын азиді, тетразен және т.б.

2. Жоғары жарылғыш заттар әлсіз сыртқы әсерге сезімтал емес

әсер етеді, олардың детонациясы соққы толқындарымен қозғалады

жарылғыш затты бастау. Айқын ұсақтау әсеріне байланысты олар оқ-дәрі және жару өндірісінде қолданылатын негізгі заттар болып табылады.

Жоғары жарылғыш заттардың өзі жоғары (RDX, тетрил және т.б.), қалыпты (тол, тринитротолуол және т.б.) және төмен (нитроглицерин, аммоний селитрасы) күшті заттарға бөлінеді.

3. Отын жарылғыш заттар сыртқы әсерлерге (жылулықтан басқа) сезімтал емес және ~ 109 Па қысымға дейін жарылысқа ауыспай, қабат-қабат тұрақты жану қасиетіне ие. Олардың әрекеті затты ұсақтау әсерінсіз лақтыру және шашу болып табылады, сондықтан олар денелерді бөшкелік жүйелерге лақтыру үшін қолданылады немесе

зымыран қозғалтқыштарында реактивті соққы жасау.

Жанармай жарылғыш заттарға ұнтақтардың барлық түрлері мен аралас қатты отын жатады.

4. Пиротехникалық композициялар – жанған кезде жарық, жылу, түтін, реактивті және дыбыстық әсерлер тудырады. Қол жеткізілген әсер түріне қарай олар жарықтандырғыш композициялар, фотоқоспалар, бақылаушы және сигналдық композициялар, инфрақызыл сәулелену композициялары, түтін түзетін бүркемелеу агенттері болып бөлінеді.

және тұтандырғыш композициялар. Олар жарылғыш заттарға жатпайды, бірақ жарылғыш өзгерістерге ұшырау қабілетіне байланысты осылай жіктеледі.

Мұндай композициялар отыннан (Al, Mg, Zr, Ti металдары, олардың қорытпалары,

көмірсутек қоспалары мен көмірсулар), тотықтырғыш (металл оксидтері немесе немесе

құрамында оттегі бар тұздар) және арнайы компоненттер.